Böbrek taşı,  böbreklerin  yaşamın devam edebilmesi için atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlamaktadır. Diğer görevi vücut için gerekli olan bazı maddeleri filtre ederek bunların seviyelerini ayarlamaktır. Böbreklerde bu görevle ilgili mekanizmalardaki sorunlara bağlı olarak böbrek taşları bazen oluşmaktadır.

Böbrek taşı hastalığının beslenmeden genetiğe, yaşanılan coğrafyadan cinsiyete kadar çeşitli faktörlerle ortaya çıktığını doktorlar düşünmektedir .  Bu nedenle böbrek taşı nasıl düşer diye araştıran kişilerin genetiğinde bu hastalıktan bulunduğunu görmektedirler.

 

Böbrek Taşı Nasıl Belli Olur?

Böbrek taşı  kandaki bazı mineraller böbreklerden atılırken idrarda belli  çözünürlükte denge halinde çözünmüş halde bulunmaktadır. Ancak çeşitli nedenlerle kristallerin çözünürlüğünün azalmaktadır. Ve birikmesine bağlı olarak böbrek içinde yer alan odacık benzeri toplayıcı sistemlerde kristaller çöküyor ve böbrek taşı oluşmaktadır.

Taşların yaklaşık yüzde 80’ini kalsiyum oksalat taşları oluşturmaktadır. Bunun dışında enfeksiyonlara bağlı taşlar, ürik asit taşları, sistin taşları,  kalsiyum fosfat taşları görülmektedir.

Böbrek Taşı oluşumunda, özellikle beslenmeye bağlı faktörler önem taşımaktadır. Bunların en önemlisi de yeterli miktarda sıvı tüketilmemesidir. Beslenme alışkanlığında yüksek hayvansal protein alımı, sodyum tüketiminin yüksek olmaması gerekmektedir. Ayrıca rafine şekerlerin  kullanılması, kahve ya da kakao tarzı gıdaların çok tüketilmesi nedenler arasında sayılmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonları, böbrekteki yapısal bozukluklar, bazı ilaçlar, genetik faktörler  taş oluşumunda etkili olmaktadır.

Böbrek Taşı Belirtileri

Böbrek taşı küçük taşlar, fark edilmeden idrar yolundan geçebilmektedir. Fakat, taş boyutları büyüdükçe böbrekle mesaneyi birbirine bağlayan tüpte (üreterde) sıkışabilirler.

Böbrek taşı olan hastalarda en sık görülen şikayet ağrıdır. Bazı hastalarda ağrı fark edilmeyecek kadar hafif düzeydeyken, bazılarında son derece şiddetli olabiliyor. Böbrek taşlarından kaynaklanan ağrılar genelde aralıklarla kendini gösterip kaybolan ağrılar şeklinde görülmektedir. Hastalar ağrıyı genellikle “yan ağrısı” olarak tarif ediyor. Bu ağrı dışında, böbrek taşı belirtileri kadın ya da erkek hastalarda şunlardır:

İdrar yaparken ağrı, idrarda kan, mide bulantısı ya da kusma, sık idrara çıkma ,az miktarlarda idrar yapma veya idrar yapma zorluğu, teş ve titreme

Kimi hastalarda ise herhangi bir şikayet olmaksızın, başka amaçla yapılan tetkikler sonucunda da tesadüfen böbrek taşları saptanabiliyor.

Böbrek Taşı Nedenleri

Böbrek taşı neden olur kandaki mineraller böbreklerden atılacakken idrarda belli çözünürlükte denge halinde çözünmüş  bulunuyorlar. Ancak çeşitli nedenlerle kristallerin çözünürlüğünün azalması ve birikmesine bağlı olarak böbrek içinde yer alan odacık benzeri toplayıcı sistemlerde kristaller çökmektedir ve böbrek taşı oluşmaktadır.

Taşların yaklaşık yüzde 80’ini kalsiyum oksalat taşları oluşturuyor. Bunun dışında enfeksiyonlara bağlı taşlar ile ürik asit taşları, sistin taşları, kalsiyum fosfat taşları  görünür.

Böbrek taşı neden oluşur sorusunun cevabında , taşın oluşumunda, özellikle beslenmeye bağlı faktörler önem taşıyor. Bunların en önemlisi de yeterli miktarda sıvı tüketilmemesidir. Beslenme alışkanlığında hayvansal protein alımı, sodyumun yüksek olması, rafine şekerlerin kullanılması, kahvenin tüketilmesi nedenler arasındadır. İdrar yolu enfeksiyonları, böbrekteki yapısal bozukluklar, bazı ilaçlar, genetik faktörler  taş oluşumunda etkili olabiliyor.

Tedavi Yöntemleri

Yapılan tetkikler ile böbrek taşı düşürme konulduktan sonra tedavi planlamasında n önemli faktörler taşın büyüklüğü ve böbrek içindeki yerleşimi oluyor. Böbrek taşı boyutunun büyüdükçe hastanın taşı kendiliğinden düşürme şansı azalıyor. Ayrıca böbrek toplayıcı sistemlerinde, üst kısımda yerleşen taşların düşme ihtimali alt kısımda yerleşenlere oranla daha fazla oluyor.

Tedavinin şekli hastanın taşa bağlı olan ağrısının şiddeti, taşın böbrekte herhangi bir hasara sebep olup olmaması ve böbrek fonksiyonlarını bozup bozmamasına göre belirlenmektedir.

Sık tekrarlayan böbrek taşlarında, bu taşlara sebep olan altta yatan nedenin tespit edilmesi tedavide önem taşıyor. Bunun için özellikle detaylı laboratuvar testleri yapılması, kanda kalsiyum, magnezyum, fosfor, ürik asit, D vitamini ve parathormon düzeylerine bakılması gerekebiliyor.

Hastanın idrar pH’sının, idrarda sistin, ürik asit, oksalat düzeylerinin incelenmesi ve altta yatabilecek metabolik ya da hormonal bir neden tespit edilirse bunların tedavi edilmesi böbrek taşlarının tedavisinde ve önlenmesinde önem taşıyor.

Böbrekte veya idrar yollarında var olabilecek yapısal bozukluklar radyolojik tetkikler ile detaylıca araştırılıyor, gerekirse cerrahi yöntemlerle düzeltilebiliyor.

İnatçı böbrek taşı durumunda taşın cinsine göre ilaç tedavisi seçilebiliyor. Her ne kadar tedavi yöntemi ve kullanılacak ilaçlar değişse de, tedavinin temel amacı idrardaki kristallerin çözünürlüğünü artırmak ve bunların böbrekte çökerek taşlaşmasını engellemek oluyor.

Böbrek Taşlarını Önlemek İçin Neler Yapılacaktır?

Böbrek taşı neden olur veya bu problemle karşılaşmamak için ne yapılır  sık merak edilen hususlardandır. Su başta olmak üzere sıvı alımını artırmak böbrek taşı rahatsızlığını önlemek için yapılması gerekenlerin başındadır. Normal şartlar altında idrar açık sarı olmalıdır. Çay, kahve, meyve suları ve asitli içecekler yerine, su tüketimi artırılmalıdır. Çünkü, bu içeceklerin bir kısmı sıvı kaybına neden olmaktadır. Ya da içerisinde bulunan şeker sebebiyle başka problemlere davetiye çıkarmaktadır. Spor yapan, açık havada  beden işi yapan kişilerin daha çok su içmesi gerektiğini  unutmamak gerekir.

Bol sebze ve meyve tüketimi de oldukça önemlidir. Sebze ve meyveler idrardaki asit miktarını azaltır. Bu nedenle, ürik asit oranını artırma riski bulunan hayvansal gıdalarla birlikte sebze tüketimi yapılmalıdır.

Böbrek taşı neden oluşur diye merak edilen kişiler vardır. Bu kişilerin tuzu ve şekeri azaltması  böbrek taşını önlemek için başvurulabilecekleri diğer  yöntem olmaktadır. Ayrıca, paketli gıdalardaki tuz ve şeker miktarı çoğu zaman kontrol edilmemektedir. Özellikle risk altındaki kişilerin paketli gıdaları daha az tüketmeleri önerilmektedir.

Obezite,  taş  için  risk faktörü olduğundan, kilo vermek böbrek taşlarının azaltılması, önlenmesi için tavsiye edilmektedir.

Böbrek taşı oluşumunu önlemek için, kan ve idrar testi de yaptırmaktadırlar. Çoğunlukla kan ve idrar testleri beslenmede neyin değişmesi gerektiğine dair fikir vermektedir. Doktorlar, yapacakları bu testler sonucunda, risk altında olan kişiler için uygun bir beslenme planı hazırlamaktadır.

Böbrek Taşları Nasıl Tedavi Edilecektir?

4 mm’den küçük taşların %90’ı herhangi bir müdahale gerektirmeden kendiliğinden düşer. 4-7 mm arası taşların yarısı ve 8 mm’den büyük taşların ise nadiren kendiliğinden düştüğü söylenmektedir.

Taş, idrar yolunda harekete başlamışsa ve böbrek taşı kırma  gerek kalmayacak kadar küçük olabilir. Bu durumda hastalara bol su tüketmesi ve hareket etmesi tavsiye edilmektedir. Ağrı kesicilerle taşın düşmesi sırasında yaşanması muhtemel sorunların azalması hedeflenmektedir. Ancak, 5 mm’den büyük taşlarda müdahale edilmesi ve doktora başvurulması gerekmektedir.

Ürolog, taşın yerine büyüklüğüne,  sağlık durumuna, yaşına göre böbrek taşı ameliyatı olup olmayacağına karar verecektir. Çocuklarda ve yetişkinlerde benzer tedavi yöntemlerine başvurulduğu söylenmektedir.